Το νέον έτος 2025 που ανέτειλε έχει μια ιδιαιτερότητα, διότι θα εορτασθή η επέτειος τών 1.700 ετών από την σύγκληση τής Α’ Οικουμενικής Συνόδου στην Νίκαια τής Βιθυνίας τού έτους 325 μ.Χ., η οποία αντιμετώπισε την αίρεση τού Αρείου και τών ομοφρόνων του οι οποίοι υποστήριζαν ότι ο Χριστός δεν είναι Θεός, αλλά το πρώτο κτίσμα τής δημιουργίας. Έτσι, οι 318 Θεοφόροι Πατέρες συνέταξαν τα πρώτα άρθρα τής πίστεως, το λεγόμενο «Σύμβολον τής Πίστεως», το γνωστό «Πιστεύω», το οποίο συμπληρώθηκε και ολοκληρώθηκε από την Β΄ Οικουμενική Σύνοδο τού έτους 381 στην Κωνσταντινούπολη.

Γι’ αυτήν την επέτειο τών 1.700 ετών τής Α΄ Οικουμενικής Συνόδου έγιναν και θα γίνουν Θεολογικά Συνέδρια, θα γίνουν ομιλίες για να παρουσιασθή όλο το θεολογικό έργο της.

Με την ευκαιρία αυτήν θα ήθελα να παρουσιάσω τις βασικές σκέψεις ενός κειμένου τού αγίου Ιουστίνου τού νέου Ομολογητού, τού γνωστού Πόποβιτς, το οποίο συνέγραψε το έτος 1925, δηλαδή πριν εκατό (100) χρόνια, όταν και τότε εόρταζαν την επέτειο τών 1.600 ετών από την σύγκληση τής Α΄ Οικουμενικής Συνόδου, και το οποίο είναι και σήμερα επίκαιρο με την νέα επέτειο τών 1700 ετών.

Το άρθρο φέρει τον τίτλο «από τον αρειανισμόν τού Αρείου έως τον νεώτερον ευρωπαϊκόν αρειανισμόν». Σε αυτό διακρίνουμε δύο σημαντικά σημεία.

Το πρώτον αναφέρεται στην αίρεση τού Αρείου, την οποία καταδίκασαν οι Θεοφόροι Πατέρες τής Α΄ Οικουμενικής Συνόδου. Γράφει ο άγιος Ιουστίνος, αναφέροντας τον λόγο ενός ξένου θεολόγου, τού Newman τον οποίο αποδέχεται, ότι «ο Αριστοτέλης είναι ο επίσκοπος τών αρειανών». Αυτό λέγεται από την άποψη ότι οι Αρειανοί έφθασαν στην αίρεση, χρησιμοποιώντας την αριστοτελική φιλοσοφία και όχι την αποκαλυπτική θεολογία τών Προφητών, τών Αποστόλων και τών Πατέρων.

Με αυτόν τον τρόπο, όπως γράφει, φιλοσοφώντας ο Άρειος, υπέπεσε σε μεγαλύτερο αμάρτημα από τον Νέρωνα, αφού ο Νέρων απέκτεινε τους Μαθητές τού Χριστού, ενώ ο Άρειος ήθελε να αποκτείνη τον Χριστό ως Θεό. Και μάλιστα, ο Σατανάς «εξελθών εκ τού θεοκτόνου και αυτοκτόνου Ιούδα εισήλθεν εις τον Άρειον, και δι’ ουδενός άλλου ενήργει τόσον ολοκληρωτικώς, όσον δια τού Αρείου». Κανένας διωγμός δεν τάραξε την Εκκλησία «όσον ο αρειανισμός», διότι ο Άρειος εκδίωκε τον Θεόν από τον Χριστόν. Στην πραγματικότητα ο αρειανισμός «είναι μια απόπειρα να υιοθετηθούν οι μέθοδοι και τα μέσα τής κατά άνθρωπον φιλοσοφίας ως μέθοδοι και τα μέσα τής Χριστογνωσίας και Θεογνωσίας». Και σημειώνει αφοπλιστικά: «Ο αρειανισμός είναι ανεστημένος παγανισμός, διότι σμικρύνει τον Θεάνθρωπον Χριστόν εις το επίπεδον ενός ημιθέου».

Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος αντέδρασε σε αυτό το γεγονός και «δεν εδημιούργησε τίποτε τον νέον, αλλ’ απλώς εξέφρασε και διετύπωσε την αρχαίαν πίστιν και διδασκαλίαν τής Εκκλησίας, η οποία εφυλάττετο ιερώς και οσίως εν τη χαρισματική ζωή τής Εκκλησίας δια τού Αγίου Πνεύματος».

Το δεύτερον σημείο που τονίζει ο άγιος Ιουστίνος ο νέος Ομολογητής και αφορά την εποχή μας είναι ότι «ο Αρειανισμός δεν έχει ακόμη ταφή· σήμερον είναι περισσότερον τής μόδας παρά ποτέ άλλοτε και έχει διαδοθή περισσότερον από άλλοτε. Έχει διαχυθή ως ψυχή εις το σώμα τής συγχρόνου Ευρώπης». Αυτό φαίνεται στην «κουλτούρα τής Ευρώπης», διότι «όλα περιορίζονται εις τον άνθρωπον και μόνον, και αυτόν τον Θεάνθρωπον Χριστόν έχουν σμικρύνει εις τα πλαίσια τού ανθρώπου. Με την ζύμην τού αρειανισμού έχει ζυμωθή και η φιλοσοφία τής Ευρώπης, και η επιστήμη της και ο πολιτισμός της, και εν μέρει η θρησκεία της».

Για να υποστηρίξη αυτό το γεγονός αναφέρει τα διάφορα φιλοσοφικά συστήματα, την «ευρωπαϊκή επιστήμη», τον «Προτεσταντισμόν», τον «Παπισμόν», τους διανοούμενους, οι οποίοι λένε συχνά ότι «ο Χριστός είναι ένας μεγάλος άνθρωπος, σοφός άνθρωπος, ο μεγαλύτερος φιλόσοφος, αλλ’ οπωσδήποτε όχι Θεός». Αυτά συνιστούν έναν αρειανισμόν, ακόμη και «η σύγχρονη ευρωπαϊκή σχετικοκρατία ακολουθεί τον αρειανισμόν».

Το συμπέρασμά του είναι ότι την τότε επέτειο τών 1.600 ετών τής Α΄ Οικουμενικής Συνόδου εορτάζει η Ορθόδοξη Εκκλησία ως «την νίκην τής καθολικής πίστεως επί τού υπερηφάνου ατομικού νου, την νίκην τού Θεανθρώπου επί τού ανθρώπου». Η Ορθόδοξη Εκκλησία «δεν αλλάσσει την πίστιν της και τα μέσα τού αγώνος της εναντίον τού αρειανισμού. Όπως ενίκησε τον παλαιόν αρειανισμόν, ούτω νικά και κάθε αρειανισμόν, και τον σύγχρονον αρειανισμόν». Αυτό το κάνει «με την αποστολικήν και αγίαν καθολικήν πίστιν της, με την εκ Θεού δοθείσαν αγιοπατερικήν πανοπλίαν-την καθολικότητα».

Αυτό σημαίνει ότι ο «ορθόδοξος άνθρωπος» «καθολικοποιεί τον εαυτόν του», δηλαδή τον ολοκληρώνει με την εν Χάριτι άσκηση και τα Μυστήρια, μεταμορφώνει την καρδιά με την προσευχή, τον νου με την ταπεινοφροσύνη, την θέληση με την φιλόχριστη αγάπη που αποδιώκει την φιλαυτία, την σκέψη του όταν την βαπτίση στα διαυγή ύδατα τής αιωνιότητος και τής Θεανθρωπότητος τού Χριστού, το πνεύμα του όταν το βυθίση στα βάθη τού Αγίου Πνεύματος, την προσωπικότητά του όταν όλος ο άνθρωπος ενσωματωθή στο άγιο Σώμα τού Χριστού, όταν γίνη σύσσωμος Χριστού, «όταν όλος εκκλησιοποιηθή, όταν όλος ορθοδοξοποιηθή». Καταλήγει ότι αυτή είναι «η μοναδική οδός. Άλλη δεν υπάρχει».

Ο άγιος Ιουστίνος ο νέος είχε σπουδάσει την παιδεία τής Ευρώπης, στον δικό της χώρο, και γνώριζε όλη την πορεία της όπως γράφει σε άλλο κείμενό του, από τον «φυσικό άνθρωπο τού Ρουσσώ» στην «αισθησιαρχική φιλοσοφία τού Λοκ και τού Χιούμ», «την ορθολογιστική φιλοσοφία» τού Ντεκάρτ και τού Καντ, την «βουλησιοκρατία» τού Σοπενχάουερ και τού Στήρνερ, τον «υπεράνθρωπο» τού Νίτσε και την κάταληξή της στην ίδια την «αυτοκτονία» τού ανθρώπου.

Έτσι από «το έμβριον τού Ρουσσώ, ο ουμανιστικός άνθρωπος εξελίχθη εις τον υπεράνθρωπον» τού Νίτσε και από εκεί έφθασε στον υπαρξισμό τού Σαρτρ και στον «αποθεοποιημένον και αποψυχωμένον άνθρωπον-ρομπότ», το οποίο ρομπότ «δεν αναγνωρίζει τον Θεόν και την ψυχήν». Έτσι η Ευρώπη μεταβλήθηκε «εις εργαστήριον ρομπότ» που αποτελεί μια αυτοκτονία τού ανθρώπου, «και η αυτοκτονία (τού ανθρώπου) είναι ο αναπόφευκτος ακόλουθος τής Θεοκτονίας».

Η φωνή τού αγίου Ιουστίνου για την επέτειο τών 1.600 ετών τής Α΄ Οικουμενικής Συνόδου, που εορτάστηκε στην εποχή του, πριν 100 χρόνια, το έτος 1925, είναι προφητική και για την επέτειο τών 1.700 ετών από την σύγκληση τής Μεγάλης αυτής Συνόδου, που εορτάζουμε εφέτος, το έτος 2025.

Και σήμερα χρειαζόμαστε τέτοιες προφητικές φωνές, διότι παντού κυριαρχεί ο ορθολογισμός και στην πίστη, ο συγκρητισμός στην θεολογία, ο υποβιβασμός τού μυστηρίου, ο άθεος ανθρωπισμός, η κατάβαση τού Θεανθρώπου Χριστού στα κατώτατα ανθρώπινα μέτρα, η θεοποίηση τών παθών, η παραθεώρηση τής ασκητικής μεθόδου γνώσεως τού Θεού, η αλλοίωση τής θεολογίας τής Εκκλησίας, όπως αποκαλύφθηκε από τον Θεό στους Προφήτες, Αποστόλους, Πατέρες και Αγίους και διαφυλάσσεται ως ατίμητος θησαυρός μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία.

Ακριβώς, γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να παραμείνουμε πιστοί στις αποφάσεις τής Α΄ Οικουμενικής Συνόδου και τών μετέπειτα Οικουμενικών Συνόδων και με αυτήν να κρίνουμε τα σύγχρονα ποικιλόμορφα ρεύματα τής θεολογίας και τής φιλοσοφίας.